Çocukluk Döneminde Saðlýklý Beslenme

Çocukluk dönemi, bebekliðin bitimi ile pubertenin baþlangýcý arasýndaki dönemdir. Okul öncesi ve okul dönemini kapsar. Bu dönem aðýr ve sakin bir büyüme dönemi olarak da bilinir.

Bebeklik dönemi ile karþýlaþtýrýldýðýnda, fiziksel büyümenin yavaþlamasýna karþýn, sosyal, biliþsel ve duygusal alanlarda önemli geliþmelerin olduðu bir dönemdir. Bu nedenle optimal beslenme, diðer bir deyiþle yeterli ve dengeli beslenme, bebeklik döneminde olduðu gibi, bu dönemde de önemini korumalýdýr.

Okul öncesi ve okul çocuklarýna uygulanan beslenme programlarýnýn, büyüme-geliþmeyi saðlama yanýnda, yaþam boyu saðlýðý korumayý, hastalýk risklerini azaltmayý, hatta önlemeyi de hedeflemesi gerekir. Bu hedefe ulaþmak ise, çocuðun beslenme alýþkanlýklarýný, aðýz tadýný, tercihlerini gözardý etmeksizin, yaþýna uygun türde ve miktarda besin seçimi ile mümkündür.

Bu dönemdeki çocuklarýn beslenmesi, ailenin diðer bireylerinden ayrý düþünülemez. Saðlýklý beslenme ilkeleri tüm aile için geçerlidir. Ancak, sürekli büyüyen-geliþen çocuklarýn eriþkinlerden daha fazla besleyici, fakat daha küçük porsiyonlarda besinlere gereksinimleri vardýr.

Tüm aile için geçerli olan saðlýklý beslenme ilkeleri aþaðýda özetlemiþtir.
• Enerjinin yeterli alýnmasý, boya uyan vücut aðýrlýðýnýn her dönemde saðlanmasý ve korumasý: Çocuklarýn iþtahlarý pek çok þeyden kolayca etkilenir. Uzun sürekli iþtah azalmasý, kilo kaybýna, malnütrisyona ve büyümede aksamalara neden olurken; enerji fazlalýðý da þiþmanlýða yol açar. Çocukluk dönemindeki þiþmanlýk, psikolojik sorunlarla seyretmekle kalmaz, eriþkinliðe yansýr ve birçok kronik hastalýk için risk faktörü oluþturur.
• Besinlerde çeþitliliðe özen gösterilmesi: Karbonhidratlar, proteinler, yaðlar, vitaminler, mineraller, ve sudan oluþan ve sayýlarý 50’yi bulan besin öðeleri, vücuda ancak farklý türde besinlerin yenmesi ile alýnýr. Bu nedenle, günlük beslenmede besinlerin mümkün olduðu kadar farklý gruplarý temsil edecek þekilde tüketilmesi önerilir.

• Total yað, doymuþ yað ve kolesterol miktarýnýn azaltýlmasý: Amerika baþta olmak üzere, dünyanýn birçok ülkesinde ölüm nedenlerinin baþýnda yer alan kalp-damar hastalýklarýndan korunabilmek için, alýnan önlemlerin baþýnda, total yað, doymuþ yað ve kolesterol tüketiminin azaltýlmasý gelmektedir. Sözü edilen ögeleri azaltabilmek için et, tavuk, yumurta, süt, yoðurt, peynir gibi hayvansal besinlerin az ya da önerilen miktarlarda tüketilmesi ve az yaðlý olanlarýnýn tercih edilmesi önerilmektedir.

• Yeterli lif tüketilmesi: Konstipasyonun önlenmesi, diyabetin daha iyi kontrolü, kan lipitlerinin daha iyi düzenlenmesi, kanser dahil çeþitli barsak hastalýklarý ile obesitenin önlenmesi konularýnda önemli rolü olan lifin yeterli miktarlarda alýnmasý önerilir. Bunun için, liften zengin olan sebzelere, meyvelere, kuru baklagillere, tam undan yapýlmýþ ekmeðe, makarnaya, bisküviye vb. besinlere, bulgura, kuru yemiþlere günlük beslenmede sýk yer verilmesi istenir. Çocuklar genellikle sebzeleri ve tam undan yapýlmýþ ekmeði sevmezler. Buna karþýn, meyve ve kuru baklagilleri severler. Annelerin bir yandan çocuklarýn gereksinimlerini, diðer yandan tercihlerini göz önüne alarak, lifli besin tüketimini dengelemeleri gerekir.

• Þeker tüketiminin azaltýlmasý: Çocuklar tarafýndan çok sevilen þekerin fazla tüketilmesi, þiþmanlýða ve diþ çürümelerine neden olur. Günlük beslenmede enerjinin büyük bir bölümünün (% 45-50) ekmek, pilav, makarna gibi kompleks karbonhidratlardan gelmesi, þeker ve tatlý türden besinlerin günlük enerjinin % 5, en fazla % 10 ile sýnýrlanmasý önerilir. Hatta mümkünse, her gün þeker ve tatlý türünden bir besinin yenmemesi, yenecekse ana öðünlerde, bir baþka besin ile yer deðiþtirerek ya da az miktarda yenmesi önerilir. Bu þekilde diþ çürümelerinin ve þiþmanlýðýn önüne geçilebilir.

• Tuz alýmýnýn sýnýrlandýrýlmasý:Çocuklarýn tuz gereksinimi oldukça düþüktür. Tuzun sürekli olarak fazla tüketilmesi, ileri yaþlarda yüksek tansiyon hastalýðýna neden olur. Çocuklar yemeklere tuz serpmekten hoþlanýrlar. Tuzluðun masadan uzak tutulmasý, yemeklere az tuz eklenmesi, hazýr besinlerden (çorbalar, et sularý, soslar, konserveler, salamuralar vb.) kaçýnýlmasý, cips-pringles, gibi atýþtýrma türünden besinlerin azaltýlmasý, tuz alýmýnýn sýnýrlanmasýna yardýmcý olur.

 

* Porsiyon ölçüsü:Et, tavuk balýk için 1 köfte kadar, yumurta için 1 adet, ekmek için 1 ince dilim, pilav-makarna için 2-3 yemek kaþýðý, piþmiþ sebzeler için 1 kepçe, çið sebzeler için örneðin domates, havuç, salatalýk 1 orta boy, meyveler için elma, þeftali, portakal gibi büyük tanelilerde 1 orta boy, kiraz, çilek, üzüm gibi küçük tanelilerde 1 kase’dir